Komično i groteskno protiv romanesknog u romanu »Education sentimentale« Gustava Flauberta

Sažetak

Dok se Flaubert uznosio čitajući o svom prascu koji, uzoholjen, sanja napredovanje u čin vepra, prijatelji mu Bouilhet i Du Camp ostadoše — uz najbolju volju i pristojnost — hladnima. Literarna je transpozicija Breughelove fantazije i Boschove alegorije učinila još grotesknijim jer su — istrgnute iz prostorne juksta- pozicije koju omogućava slika — razvrstane u vremenski slijed koji, samim time što za čitanje treba vremena, nije moguće dokinuti. Zbrka, nepovezanost i nedostatak dijalektičke uvjetovanosti »Napasti« nadmašuje spacijalni košmar jukstaponiranih motiva i značenja. Flaubertu, piscu nove orijentacije, taj se nedostatak motivacije segmenta segmentom očito nije činio toliko bitnim. Neizbježnu romanesknu dramatičnost nadomješta logika, osmi od smrtnih grijeha, izvan popisa, ali najnemilosrdnije kažnjavan po svetoj majci crkvi još na ovom svijetu. Logika, hladni pogled na svijet, ne brine se nimalo koliko će lijepo biti komponirano umjetničko sredstvo koje ga otkriva. Flaubertov postupak u gledanju svijeta učinio se neprihvatljivim stoga što je bio suviše uvjerljiv, kao što je Asmodej Lesagea bio neuvjerljiv. Ali i jedan i drugi, svaki u svom vremenu, postaju jednim preduvjetom da se »vidi« čovjek ispod krovova i lubanja, jedan i drugi postaju logikom djela, njegovih nepovezanih situacija, komičnih, grotesknih, ali realističkih.